Venedik’in Tarihi Santa Maria Gloriosa dei Frari Bazilikası

Santa Maria Gloriosa dei Frari, İtalya’nın Venedik şehrinin San Polo bölgesinin merkezindeki Campo dei Frari’de bulunmaktadır. Şehirdeki küçük bazilikalardan biri olmasına rağmen, en geniş kilise olma özelliğini elinde bulundurmaktadır. Bazilika, Azize Meryem’in Göğe Çıkışı’na adanmıştır. Bazilikanın tarihi 1231’lere dayanmaktadır. Bazilika tarih boyunca ziyaretçilerine sanatın ve adanmışlığın bir arada oluşunu göstermiştir.

Rönesans öncesi ve sonrası sanatçıların, devlet insanlarının ve generallerin anıtlarının da bulunduğu Bazilikada, birçok başyapıt bulunmaktadır. Bu eserlerin bir kısmı tablo, heykel, sunaklar, oyma ve işleme sanatlarıdır. Her birinin Hristiyanlıkta ve Venediklilerin kültüründe önemli bir yeri bulunmaktadır.

Basilica di Santa Maria Gloriosa dei Frari’nin Tarihi

Antik Roman mimarisinde bazilikalar, şehir merkezine yakın, halk için kurulmuş, birçok işlevi olup geniş ve kendine has mimari özelliği olan ibadethanelerdir. Bazilikalar, küçük ve büyük olarak ikiye ayrılmışlardır. Büyük olanlar Papa’nın Roma ve çevresindeki kişisel kiliseleridir ve bunlardan 4 tane vardır. Küçük olanlar ise dünya genelinde bulunmakta ve yapılara bu statü yine Papa tarafından verilmektedir.

Friar tarikatı ise Venedik’e 1220 yılı sonrasında gelmiştir. Bazilikanın ismi de bu tarikattan gelmektedir. 1231 yılında, Doge Jacapo Tiepolo yönetimindeki şehir devleti burada Fransisken Friar tarikatına ait manastır ve kilise yapılması için toprak bağışlamıştır. Kilisenin günümüzdeki yapısına ulaşması 100 yıla yakın bir sürede olmuştur. Bazilikanın inşası 1250 ile 1338 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. 19.yüzyılda Fransiskenler kiliseden kovulsalar da 1922’de tekrardan kabul edilmişlerdir.

Türkçesi Yüce Azize Meryem’in Bazilikası olan tarihi ibadethanenin içerisinde hepsi birbirinden önemli onlarca farklı eser bulunmaktadır. Bu eserlerden bazıları şu şekildedir;

• Borulu Orglar

Borulu orglar binlerce borudan oluşan ve her borunun belli bir sesi çıkarması ile oluşan müzik aletleridir. Birden fazla klavyesi ve pedalları olabilir. Boruların sayısı da orgun büyüklüğüne göre değişmektedir ve en büyüğü 33 bin boruya sahiptir. Bu orgların kökeni de Antik Yunana kadar uzanmaktadır.

Bir kilisede hala çalışan, tarihi iki tane borulu org olması çok nadirdir; ancak Frari Bazilikası’nı önemli kılan noktalardan birisi de budur. Callido ve Piaggia adlı iki görkemli org karşılıklı durmaktadır. Mimaride konumları ise Azize Meryem’in Göğe Yükselişi eserinin olduğu büyük sunağın önü ve ibadet için gelenlerin oturduğu tahta sıraların hizasındadır. Frari’de ilk borulu org ile ilgili bilgiler de 15. yüzyılın sonlarına kadar dayanmaktadır.

Orglardan biri zaman içinde restore edilmiştir. Bu orgun bakımları yapılmış ve orjinalliği uygun şartlarda korunmuştur. Diğer org ise eksik parçaların olması ve mekaniğinde hasarlar bulunması yüzünden katı kurallar çerçevesinde neredeyse tekrardan yapılmıştır. Böylelikle çalışan karşılıklı iki org ile ikili kilise koroları kullanılmaya başlanmıştır. Tarihi orglar ile çalışan ikili kilise korosu 16. ve 17. yüzyıllarda çok popüler olmasına rağmen günümüzde Frari Venedik’in tek örneği; İtalya genelinde ise nadirler arasındadır.

• Göğe Yükseliş

Meryem’in Göğe Yükseliş’i rönesans ressamı Titian’ın eseridir. Bu eser genç sanatçının en ünlü resmi olmuştur. Yapımına 1516 yılında başlanmıştır ve mermer çerçeve üzerine 19 Mayıs 1518 tarihinde yerleştirilmiştir. Resim 3 boyuttan oluşmaktadır. Altta havariler bulunmaktadır ve bu mucizevi ana tanıklık etmektedir. Ortada bakire Madonna (Meryem Ana’nın temsili) yanında melekler ile göğe yükselmektedir. Etrafındaki aydınlık ve meleklerin eşliğinde Baba’ya (Tanrı) bakmaktadır. Tepeden ise Baba gayet bu durumdan mest bir şekilde bakirenin bakışına onurlu bir şekilde karşılık vermektedir.

Eserdeki perspektif ise yukarıdan aşağıya bakmamızı sağladığı söylenmektedir. Yani ilk bakışta Meryem Ana’nın Tanrı ile bakışması ve buluşması göze çarpmaktadır. Tanrı’dan çıkan ışık Meryem Ana ve meleklerin etrafında güçlenerek aşağıya doğru yani dünyaya düşüp gökyüzünü oluşturmaktadır. En aşağıda ve ortasında ressamın yani Titian’ın çok da belli etmemiş olduğu imzası görülmektedir.

Eser iki dünya savaşından da dolaylı olarak etkilenmiştir. 1. Dünya Savaşı sırasında eser Pisa’ya gönderilmiştir. 2 yıl orada kaldıktan sonra tekrar 1919 yılında Venedik’e getirilmiştir. 2. Dünya Savaşı sırasında ise Stra ve Ca’Rezzonica’ya götürüldükten sonra 1945 yılında tekrardan asıl olması gereken yere getirilmiştir. Hala sanatın ve inancın birleşmesiyle ortaya çıkan bir eser olarak önemini sürdürmektedir.

• Madonna Di Ca’pesaro (Pesaro Madonnası)

Bu eseri Titian, “Göğe Yükseliş”’ten sonra çizmiştir. Eserin sanatsal açıdan önemli olmasının nedenlerinden biri Meryem Ana’nın resimdeki konumlandırılmasıdır. Normalde Meryem Ana resimlerde merkezi konumda yani ortada çizilmektedir; ancak Titian Meryem ve kucağındaki bebeği (İsa) yan tarafa ve bir taht üzerinde oturup sütuna yaslanırken resmetmiştir. Geç Rönesans dönemi perspektifleri sayesinde hâlâ köşede olmasına rağmen Meryem ve İsa algılama olarak merkezi konumdadır. Bunun sebebi ise eserde bir piramit perspektifi olmasıdır. Başlangıcı solda diz çöken Jacopo Pesaro, tepe noktası Meryem ve bitişi de Pesaro ailesidir. Ortada ise Aziz Peter’i cenneti hak edenleri not alırken resmettiği düşünülmektedir. Aziz Peter’in ayağındaki anahtar sayesinde bu çıkarım yapılmıştır.

Resimde konu edilen tarihi olay da 1503 yılında Jacopo Pesaro’nun Türklere karşı kazandığı Santa Maura kuşatmasıdır. Jacopo o dönemde Papa’nın donanmasının başındaki kişidir. Zaten eserde de sol tarafta papa bayrağı ve üstünde Pesaro ailesinin arması görülmektedir. Onun hemen yanında da sarıklı biri yani Osmanlı esiri olarak yorumlanabilecek kişi dikkat çekmektedir. Bu başarıyı Jacopo, Aziz Peter aracılığı ile Meryem’e ve İsa’ya diz çökerek aktarmaya çalışmaktadır. Son olarak da en sağda Aziz Francis’in direkt olarak bebek İsa’ya dönük bir şekilde ona Pesaro ailesini takdim etmektedir. Sağ aşağıda ise Pesaro ailesinin en genç bireyinin ziyaretçilere baktığı görülmektedir.

Renklerin kullanımı, objelerin konumlandırılması, perspektif, resmedilen kişiler hepsi bu eseri bir başyapıt kılmaktadır.

Basilica di Santa Maria Gloriosa dei Frari için Ziyaret Bilgileri

Bazilikaya girişler ücretlidir. Tam bilet 3 Euro’dur. 30 yaş altı öğrenciler için ise belirlenen giriş ücreti 1,50 Euro şeklindedir. 11 yaşından küçük çocuklar ve özel gereksinimli ziyaretçilerden herhangi bir ücret talep edilmemektedir. Alınan ücretlerin bazilikanın restorasyonu, aydınlatması gibi harcamalara gittiği de belirtilmektedir.

Bazilika, pazartesi ile cumartesi günleri arası 9.00 – 18.00 saatlerinde ziyaretçilerini beklemektedir. Pazar günü ise 13.00 – 18.00 saatleri arasında açıktır. Ancak bu ziyaret zamanları, bakım çalışmaları, evlilik, cenaze, baptizm gibi uygulamalar yüzünden değişebilmektedir.