Michelangelo Baş Yapıtlarının Ev Sahibi: Sistina Şapeli

Sistina Şapeli, İtalya’da 1473 ile 1481 yılları arasında inşa edilmiş Vatikan Sarayı’ndaki papalık şapelidir. Şapel, 1483’te kutsanmış ve 1482’den itibaren tavanın ilk süslemesi yalnızca yıldızlarla gökyüzünden oluşmuştur. Kasadaki inşaat kusurları ve yeni Papa’nın gelişi, daha görkemli bir başyapıt yaratma fikrini beraberinde getirmiştir. Bu konuda Michelangelo görevlendirilmiş olup şapel, sanatçının freskleri ile ün kazanmıştır. Michelangelo’nun sanat eserleri şapelin toplamda 460 metrekaresini süslemektedir.

Sistina Şapeli’nin Fiziki Özellikleri

Sistina Şapeli, iki ana duvarın her birinde altı pencereye sahiptir. Dışı donuk ve süssüzdür, fakat iç duvarları ve özellikle tavanı, ünlü Rönesans ustalarının irili ufaklı eserleriyle süslenmiştir. Şapelin yan duvarlarındaki freskler boyanmaya 1481’de başlanmış, 1483’e kadar süreç devam etmiştir. Şapelin kuzey duvarına Hz. İsa’nın hayatını anlatan 6 fresk çizilmiştir. Güney duvarına ise Hz. Musa’yı anlatan 8 fresk ve bunların dışında, camlar arasında kalan bölgeye çeşitli papaları simgeleyen freskler de eklenmiştir. Büyük seremoniler için duvarların alt tarafları İncil’den Havarilerin olaylarını tasvir eden birkaç duvar halısı ile kaplanmıştır. Bu halılar Raphael tarafından tasarlanmış olup 1515 ile 1519 yılları arasında Brüksel’de dokunmuştur.

Michelangelo’nun Çığır Açan Sanat Eserleri: Sistina Tavanı ve Son Yargı

Tavandaki fresklerin tümü “Sistina Tavanı” olarak anılır ve Papa II. Julis’un isteğiyle 1508 ve 1512 yılları arasında tamamlanmıştır. Tavandaki freskler, Eski Ahit’teki kişi ve olayları tasvir etmektedir. Bu freskler; evren, insan ve kötülük kökenlerine göre üç gruba ayrılmıştır. Yaratılışın 9 hikayesini tasvir ettikleri düşünülmektedir. İlk üç bölümde, ışığın karanlıktan ayrılması, Güneş ve Ay gezegenlerinin yaratılışı, karaların denizden ayrılması tasvirleri ile evrenin yaratıcısı olan Tanrı’nın, Adem ile Havva’nın figürleri bulunmakta ve bunları çıplak erkek ile kadın figürleri takip etmektedir. “Gerçek Günah” ile birlikte kaybolacak masumiyetin sembolü sonraki panelde ortaya çıkan “Aden Bahçesi’nden Sürgün” ile birlikte gösterilmektedir. Son üç fresk; Nuh’un Kurbanı, Nuh’un Sarhoşluğu ve Tufan, Tanrı’nın insanın kötülüğünden dolayı dünyadaki her canlıyı yok etmesinden sonra dünyayı doldurmak için seçtiği tek insan olan Nuh ile insanlığın düşüşü ve yeniden doğuşunu tasvir etmektedir.

Sistina Şapeli’ndeki en önemli sanat eserleri, tavan ve batı duvarında sunağın arkasındaki Michelangelo’nun çizmiş olduğu fresklerdir.

Batı duvarındaki freskin ismi ise Son Yargı’dır (Last Judgement). Son yargı Papa III. Paul için yapılmış olup 1534 ile 1541 yılları arasında tamamlanmıştır. Fresk, son yargının hükmünün açıklanmasından önceki baskın Mesih figürü etrafında toplanmıştır. Hz. İsa’nın buradaki sakin ve buyurgan hareketi hem dikkat çekiyor hem de çevresindeki heyecanı yatıştırıyor gibi görünmekte ve tüm figürlerin dahil olduğu geniş ve yavaş bir dönme hareketi başlatmaktadır. 

Dönen figürler arasında uçarken tutkunun sembolleri olan, Haç, çiviler, dikenli taç, merdivenler ve süngerli mızrakları taşıyan melekler bulunmamaktadır. İsa’nın yanında mimiklerinden teslimiyeti anlaşılan ve kafasını çeviren “Virgin” figürü bulunmaktadır. Virgin, karara müdahale edememekte, yalnızca yargının sonucunu diğer herkes gibi beklemektedir. Mesih ile Virgin’in etrafında konumlanmış “Azizler” ve “Seçilmişler” de endişeyle kararı beklemektedirler. Azizler ve Seçilmişleri betimleyen figürlerden bazıları kolayca tanınabilmektedir. Bunların arasında iki anahtarlı Aziz Peter, ızgaralı Aziz Laurence, dişli çarklı Aziz Catherine, elindeki oklarla diz çöken Aziz Sebastian ve Michelangelo’nun kendi portresi olarak bilinen Aziz Bartholomew elinde kendi derisiyle bulunmaktadır. 

Alt bölümün ortasında ölüleri uzun trompet sesleriyle uyandıran Kıyamet Melekleri tasvir edilmiştir. Solda, dirilenler göğe yükselirken bedenlerini geri kazanmakta, sağda melekler ve şeytanlar lanetlileri cehenneme düşürmek için savaşmaktadır. Son olarak aşağıda kürekleriyle Charon, şeytanlarıyla birlikte lanetlileri vücudu yılanın kıvrımlarına sarılı olan cehennem yargıcı Minos’un önüne çıkartmaktadır. Burada Dante’nin İlahi Komedyası’na yapılan gönderme açıkça anlaşılmaktadır.

Son Yargı, aldığı övgülerin yanı sıra çağdaşlar arasında çatışmaya da neden olmuştur. Örneğin, “Törenler Üstadı” olarak bilinen Biagio de Cesena, bu kadar onurlu bir yerde bu kadar fazla çıplak figürün bulunmasını sert sözlerle eleştirmiştir. Yıllarca devam eden tartışmalar, 1564’te Trent Konseyi Cemaati’nin, Son Yargı’nın “müstehcen” olarak görülen bazı figürlerini örtbas etme kararına yol açmıştır. “Braghe” yani pantolon olarak adlandırılan örtü perdesini boyama görevi, o zamandan beri “Braghettone” olarak anılan Daniele de Volterra’ya ait olmuştur fakat ondan sonra da bu görevi çeşitli sanatçılar üstlenmişlerdir.

Bu iki devasa fresk Batı sanatına yeni bir çığır açmıştır. Sistina Tavanı 1989 yılında, Son Yargı ise 1994 yılında restorasyon işlemini tamamlamış, yüzyıllarca üstlerine biriken kir ve isten kurtulmuştur.

Michelangelo’nun Başyapıtlarındaki Gizem

Rönesans Dönemi’nin usta sanatçısı Michelangelo, kendisini bir ressam olarak değil bir heykeltıraş ve mimar olarak görmekteydi. Bu nedenle şapeli fresklerle dekore etme görevinden başlarda memnuniyet duymamıştır. Buna karşı ünlü sanatçının eserleri yüzlerce senedir insanların ilgisini ve övgülerini toplamıştır. Tüm bu beğeninin yanı sıra yüzlerce senedir fresklerin altında yatan mesajlar da merak konusu olmuştur.

Rönesans dönemi sanatçılarının otopsilere ilgi duyması, insan vücudunun işleyişine duydukları meraktan kaynaklanmaktadır. Michelangelo’nun Sistina Şapeli’ndeki ünlü fresklerinde de bu ilginin işaretleri görülmektedir. Şapelde yer alan Âdem ile Tanrının ikonik parmak dokunuşu freski, Maryland, Baltimore’daki Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden iki nöro anatomi uzmanı Ian Suk ve Rafael Tamargo’ya göre beynin anatomisini simgelemektedir. Ayrıca Michelangelo’nun Tanrı figüründe de bu simgeler bulunmaktadır. Michelangelo’nun dine bakış açısı tam olarak yorumlanamamakla birlikte fresklerine gizlediği beyin anatomilerinin, insan bedenini tapınak olarak görmesi ve insanın doğru ile yanlışı ayırma kabiliyetini veren beynin ibadetteki önemini betimlemek için kullandığı söylenmektedir.

Sistina Şapeli’nin Kuzey, Güney ve Doğu Duvarları

Sistina Şapeli’nin güney duvarları Hz. Musa’nın hikayeleriyle donatılmıştır. 1481 ile 1482 yılında boyanan ünlü freskler; “Musa’nın Mısır’a Çıkışı”, “Musa’nın Yargılamaları”, “Kızıldeniz’in Geçişi”, “Sina Dağı’ndan İniş”, “Asilerin Cezası”, “Musa’nın Ahit ve Ölümü” şeklinde sıralanmaktadır.

Hz. İsa’nın hikayelerini tasvir eden kuzey duvarındaki ilgi çeken ve yine 1481 ile 1482 yılları arasında boyanmış eserler ise “İsa’nın Vaftizi”, “İsa’nın Ayartılması”, “Havarilerin Mesleği”, “Dağdaki Vaaz”, “Anahtarların Teslimi” ve ünlü “Son Akşam Yemeği” freksleridir.

1572 ile 1574 seneleri arasında boyanan doğu duvarındaki freskler ise “İsa’nın Dirilişi” ve “Musa’nın Bedeni Üzerindeki Tartışma” konularına sahiptir.

Bugün Sistina Şapeli, kardinallerin yeni papayı seçtikleri toplantının merkezi konumundadır.

Yeni papa seçildikten sonra Son Yargı’nın altındaki sunağın solundaki gözyaşı odasına götürülmektedir. Oda ismini yeni seçilen papanın heyecan göz yaşlarından alır.

Sistina Şapeli’ne Ziyaret

Sistina Şapeli, hafta içi saat 8.00 ile 18.30 arasında ziyarete açıktır. Cumartesi günü ise 8.00 ile 17.30 saatleri arasında ziyaretçilerini kabul etmektedir. 

Şapel, pazar günleri ziyaretçiye açık değildir.

Sistina Şapeli’ne giriş bileti ücreti 22 eurodur. Ziyaretçilerin aldığı bilet ile içeride sınırsız zaman geçirme ve Vatikan Müzeleri çevrimiçi mağazalarında %20 indirim ile alışveriş yapma hakkı bulunmaktadır. Sistina Şapeli, özel gereksinimli bireylerin ziyaretine uygundur.