Bosna’nın Kültürel Çeşitliliğini Yansıtan Karagöz Bey Camii

Karagöz Bey Camii, Bosna Hersek’in Mostar kentinde bulunan ve 16. yüzyıldan kalan bir Osmanlı camisidir. Karagöz Bey Camii, şehrin merkezindeki Eski Köprü’ye sadece birkaç dakikalık yürüme mesafesinde yer almaktadır. Cami, devasa kubbesi ve yüksek minaresi ile bölgenin en büyük camilerinden biridir. Bosna Hersek’in ulusal anıtlarından biri olarak kabul edilen cami, Osmanlı mimarisini merak edenler için mükemmel bir duraktır. Camiye ismini veren Karagöz Bey, camiye çok fazla bağışta bulunmuş ve caminin yanına bir medrese yaptırmıştır.

Karagöz Bey Camii’nin Tarihi

Karagöz Bey Camii’nin tasarımı Mimar Sinan’a aittir. Cami, 1557-1558 yılları arasında ve Protomartır Aziz Stephen Katolik Kilisesi’nin temelleri üzerine inşa edilmiştir. Kilisenin kalıntıları, hâlâ caminin taş duvarlarının tabanında görülebilmektedir. Karagöz Bey Camii’nin üzerinde Arapça bir kitabe bulunmaktadır. Bu kitabeye göre cami, Rüstem Paşa’nın ikinci sadrazamlığı esnasında inşa edilmiştir. Ayrıca Karagöz Bey Camii’nin inşaatında çalışan ustaların, Hırvatistan’ın ünlü şehri Dubrovnik’ten geldiği de bilinmektedir.

Karagöz Bey Camii, İkinci Dünya Savaşı ve Bosna Savaşı sırasında büyük zarar görmüştür. Ancak 2002-2004 yılları arasında, Eski köprü ve Eski Mostar kasabasının restorasyonu sırasında onarılmış; Temmuz 2004’te ise yeniden hizmete açılmıştır.

Karagöz Bey Camii’nin farklı dönemlere ait dört farklı boya tabakası içerdiği tespit edilmiştir. Cami, her 100-150 yılda bir tekrar motiflerle bezenmiştir. İlk üçü Osmanlı döneminde, sonuncusu ise Avusturya-Macaristan yönetiminde yapılmıştır.

Karagöz Bey Camii’nin Mimari Özellikleri

Karagöz Bey Camii; 300’den fazla büyük yapıyı ve çok sayıda medreseyi tasarlayan, Osmanlı’nın ünlü mimarı ve inşaat mühendisi Mimar Sinan tarafından tasarlanmıştır. Cami, kare planlı ve zeminden yükselen, sekizgen kasnaklı bir kubbeye sahiptir. Caminin 16 metreden yüksek devasa bir kubbesi ve mermer sütunlarla desteklenmiş üç küçük kubbesi bulunmaktadır.

Karagöz Bey Camii, şehrin her yerinden görülebilen ve kartpostalları süsleyen, yaklaşık 35 metre yüksekliğindeki minaresiyle Bosna-Hersek’teki diğer dini yapılar arasında öne çıkmaktadır. On dört kenarlı taş minare, sağ dış duvar ile bitişiktir. Minarenin iki girişi ve 94 taş basamağı bulunmaktadır. 24 metre yükseklikte yer alan minarenin şerefesi, zengin bir şekilde dekore edilmiştir.

Karagöz bey tarafından yaptırılan medreseye, caminin içindeki avludan geçilebilmektedir. Bu avluda, din üzerine ender antik yayınların bulunduğu Mostar’ın en eski kütüphanesi yer almaktadır. Kütüphanenin içerisinde Mostar’da yer alan en eski Kuran-ı Kerim de sergilenmektedir. Camide, dönemin gelenekleri doğrultusunda halka hizmet veren bir mutfağı da bulunmaktadır. Dünyadaki tüm Müslüman ibadethanelerinde olduğu gibi, abdest için bir şadırvan yer almaktadır. Şadırvanın üstü, köşelerde sekiz sütun üzerinde yarım ay şeklinde açıklıklara sahip piramidal bir çatı ile örtülmüştür. Altında ise sekizgen bir su haznesi bulunmaktadır. Ayrıca Karagöz Bey Camii’nin arkasında, şehrin en eski Müslüman mezarlığı bulunmaktadır.

Karagöz Bey Camii’nin içi, Arabesk boyamalarla ve hat sanatı ile bezenmiştir. Tüm bu arabesklerin tasvirlerine, tekniklerine, motiflerine ve stilizasyonlarına bakıldığında üst düzey ressamlar tarafından yapılmış olduğu kesindir. Karagöz Bey caminin giriş kapısının etrafında ise açık kahverengi renklerde bitkisel motifler bulunmaktadır. Camide 19. yüzyıla ait Osmanlı Barok sanatını yansıtan mavi, yeşil, kırmızı ve sarı gibi çok renkli tonlarda süslemeler yer almaktadır. Karagöz Bey Camii’nin minber ve mihrabı da renklendirilmiş bezemeleri ile caminin iç mekanını daha da zenginleştirmektedir. Ayrıca caminin pencerelerinin kemerlerine yerleştirilen mermer kafes oymaları, Mimar Sinan’ın İstanbul’daki pek çok camisinde olduğu gibi bu camide de görülmektedir.

Karagöz Bey Camii’nin süslemelerinde, Osmanlı ve Arap sanatlarının etkileri görüldüğü gibi; Bosna Hersek’e ait incir, nar, selvi, çiçek ve üzüm gibi motiflerde bulunmaktadır. Kültürel etkileşimleri gözler önüne seren yapısıyla Karagöz Bey Camii, sadece iç ve dış güzelliği nedeniyle değil; aynı zamanda bölge yaşamının ve kültürünün canlı tanığı olması nedeniyle de kesinlikle görülmeye değer bir yapıdır. Tüm detaylarıyla ve kültürel yansımaları ile Karagöz Bey Camii, namaz vakitleri dışında ziyaretçilerine kapılarını açmaktadır.