Azerbaycan’da Önemli Bir Değer: Seyyid Yahya

Azerbaycan’ın en çok ziyaret edilen dini mekânlarından biri olan Seyyid Yahya Bakuvi türbesi Şirvanşahlar Saray kompleksinin orta avlusunda yer almaktadır. Sekizgen bir şekle sahip olan yapı, halk arasında “Derviş Türbesi” olarak da bilinmektedir. Bu türbenin içerisinde Azerbaycan’ın Şirvan bölgesinde dünyaya gelen ve tanınmış bir bilim insanı olan Seyyid Yahya Bakuvi’nin mezarı bulunmaktadır.

Dünyaca ünlü bilim insanı Seyyid Yahya, tanınmış bir mutasavvıf olduğu kadar ilahiyatçı kimliği ile de tanınmıştır. Felsefe, tarih, astronomi, tıp ve matematik üzerine ağırlıklı olarak Arapça olarak yazdığı bilimsel çalışmaları, günümüzde halen okutulmakta ve basılı eserleri sergilenmektedir. I. Şirvanşah Halilullah zamanında yaşamış Seyyid Yahya Bakuvi’nin sekiz köşeli türbesi bugün, Azerbaycan’ın en çok ziyaret edilen tarihi ve kültür değerlerinden birisidir.

Seyyid Yahya Türbesi ve Mimarisi

Seyyid Yahya Türbesi’nin de bulunduğu Şirvanşahlar Sarayı, 15. yüzyılda Şirvanşah hanedanından I. İbrahim tarafından bir deprem sonrasında Bakü’ye taşınmıştır. Kutsal ibadet yeri etrafına bir anıt kompleksinin yanı sıra Helwati Sufi, aziz Seyyid Yahya Bakuvi için bir türbeyi de sarayın içerisine inşa ettirmiştir. 1501’de Safevilerin Bakü’yü fethinden sonra “Saray” harabeye dönmüş olsa da türbe bugün halen ayaktadır.

UNESCO, Şirvanşahlar Sarayı’nı “Azerbaycan mimarisinin incilerinden biri” olarak nitelemiştir. Şirvanşah Şeyh I. İbrahim, sarayın ana binasının inşasını 1411 yılında başlatmıştır. Tasavvuf hocası ve âlim Seyyid Yahya Bakuvi, 15. yüzyılda Şamahı ve Şirvan şehirlerinde tasavvuf öğretmiş ve burada bulunan külliyelerin içinde yaşamıştır. Vefatından sonra cenazesi sarayda özel olarak yaptırılan bugünkü Seyyid Yahya Türbesi’ne defnedildiği rivayet edilmiştir.

Seyyid Yahya Bakuvi’nin günümüze kadar 15 kadar eseri gelebilmiştir. Hepsi sofist-mistik bir yapıya sahiptir ve Türkiye’de İstanbul, Konya, Manisa şehirlerinde sergilenmektedir. “Hakikat Arayanların Sırları”, “İlham Sırları”, “İşaretlerin Sembolizmi”, “Samanoğulları Hanedanı Tefsirleri”, “Ruhların Sırları” bunlar arasında en ünlüleridir. 

Seyyid Yahya Bakuvi Mozolesi sekiz kenarlıdır ve üzeri yazılarla kapatılmıştır. Türbe, yer altı ve yer altı bölümlerinden oluşmuştur. Seyyid Yahya Bakuvi Türbesi’nin üst kısmında dini ayinlerin yapılmasına hizmet etmiş bir alan bulunurken alt kısmında ise mezar ve tonoz yer almıştır. Türbenin içi renkli sıva ile boyanmış ve süslenmiştir. Mozolenin güney, doğu ve batı köşelerinde taş çubuklu üç küçük sivri pencere vardır.

Seyyid Yahya Türbesi’ne Ziyaret

Seyyid Yahya Türbesi yaklaşık 1457-1458 yılları arasında Bakü’de inşa edilmiştir. Türbe, Şirvanşahlar sarayının orta avlusunda yer almaktadır. Türbeye Key-Gubad Camii olarak bilinen eski bir cami eklenmiştir. Bu camide Seyyid Yahya Bakuvi’nin çalıştığı, dua ettiği rivayet edilmektedir. Cami, 14. yüzyılda Şirvanşah Key Gubad döneminde inşa edilmiş ve onun adını almıştır. Yapı 1918 yılında çıkan bir yangında zarar görmüştür ve günümüzde sadece kaidesinin kalıntıları bulunmaktadır.

Giriş kapısı üzerindeki kitabeden yapının amacına işaret eden bir söz bulunmaktadır. Burada "I. Halilullah, Sultanların en büyüğü, büyük Şirvanşah, ilâhî peygamberin adaşı, dinin müdafimi, bu hafif gömü-kümbeyi inşa ettirmiş, annesi ve oğlu için Hz. 839" cümlesine yer verilmiştir. 

Türbe, Keykubat Camii Vakfı’nın bulunduğu külliye içerisindedir. Mezar, incelikli yapısıyla dikkat çekmektedir. Küçük sekizgen türbe yüksek bir işçilikle işlenmiştir. Dış cephesini zenginleştirmek için kubbenin piramidal yüzeyleri hafif dışbükey olarak tasarlanmıştır. Mezarın yüksekliği 7,5 metredir. Duvarlar koyu ve açık renkli taşlarla örülmüş olup, yapılarından dolayı yüzeyleri renkli görünmektedir. Türbenin taş işlemeli üç penceresi vardır.

Bu tür sekizgen mezarlar Azerbaycan mimarisinde yaygındır fakat Seyyid Yahya Türbesi bu türbelerin en güzel örneği olarak kabul edilmektedir. Türbe herkesin ziyaretine açıktır ve yılın herhangi bir dönemi ziyaret edilebilmektedir. Saray ve türbeyi ziyaret etmek, gezmek ve tarihi kültürel yapıları görmek tamamen ücretsizdir.