Azerbaycan’ın En Merak Edilen Cazibesi: Nargin Adası

Boyuk Zira olarak da bilinen Nargin Adası, Azerbaycan’a bağlı Hazar Denizi’nde yer alan meşhur bir adadır. Bakü şehri yakınlarında, körfeze yakın bir konumda bulunan ada, Bakü Takımadalarından biri olarak da bilinmektedir. Abşeron Yarımadası’nın güneyinde Bakü Körfezi’ni denizden ayıran en büyük kara parçası olan Nargin Adası, 3,1 km uzunluğa ve 900 metre genişliğe sahiptir. Adanın kuzeybatı tarafı dikey ve sarptır. Az da olsa ada üzerinde küçük otlardan oluşan bitki örtüsü bulunmaktadır. Nargin Adası ve çevresinde ender bulunan hayvan türlerine de rastlanmaktadır. Bunlardan bazıları Hazar foku, mersin balığı, deniz mavisi ördek, ringa balığı ve bataklık kuşlarıdır.

Ada genel olarak Boyuk Zira olarak anılmakta ve Azeri Türkçesi’nde “büyük ada” anlamına gelmektedir. Nargin Adası da dahil olmak üzere Bakü Takımadalarındaki adaların çoğu, 17. yüzyılda Hazar Denizi bölgesinde ortaya çıkan savaşta Ruslar ve kısmen de Kazaklar tarafından değiştirilmiş, tahrip edilmiştir.

Nargin Adası’nın Efsanevi Tarihi 

Nargin Adası’ndaki ilk yerleşim, bir deniz fenerinin inşa edilmesinden sonra 11 Aralık 1884’te gerçekleşmiştir. Deniz feneri adanın güney kısmına inşa edilmiş ve gemilerin geceleri Bakü Körfezi’ne girmelerine yol göstermiştir. Bu fener 1941’de Büyük Vatanseverlik Savaşı’nın başlaması nedeniyle Sovyet Askeri Komutanlığı’nın emriyle büyük ölçüde zarar görmüştür.

Bakü’yü Alman hava saldırılarından korumak için adaya uçaksavar silahları kurulmuştur. Fener 1958’de restore edilmiştir ve bugün halen çalışmaktadır. Adanın yükseltilmiş orta kısmına 18 metrelik bir taş kule inşa edilmiştir. Fenerin ışığı Bakü’den görülebilmektedir.

Nargin Adası, Azerbaycan için stratejik öneme sahiptir ve Azerbaycan Cumhuriyeti Savunma Bakanlığı’nın koruması altındadır. Bugün de tarihi ve konumu ile Bakü’nün en popüler yerlerinden biri haline gelmiştir. Zira adanın karanlık tarihi, ziyaretçilerin burayı görmek istemesine neden olmaktadır.

Nargin Adası, I. Dünya Savaşı sırasında Azerbaycan ve Türkiye tarihinde trajik olaylara sahne olmuştur. 1914-1915 yıllarında Doğu Anadolu’nun Rus ordusu tarafından işgali sırasında Türkiye’de esir düşen yaklaşık on bin asker ve sivil, adada esaret altında tutulmuştur. Tutsaklar açlıktan, yılan ısırıklarından ve hapishane gardiyanları tarafından gördükleri işkence ile ölmüştür. 20. yüzyılın başlarında Nargin Adası’nda Türk askerlerinin yaşadığı trajediyi anlatan bir belgesel çekilmiştir.

Nargin Adası, Stalin dönemindeki baskı sırasında mavnalarla götürülen Stalin-Beria terör kurbanlarının toplu katliamlarının yaşandığı yer olarak bilinmektedir. Tüplü dalgıçlara göre su altında hala Sovyet rejimi tarafından işkence gören ve zincirlerle bağlanmış insan kalıntıları yer almaktadır.

Tarihi Nargin Adası’na Ziyaret

Hem Hazar hem de Bakü Takımadaları olarak da adlandırılan birkaç adadan biri olan Nargin Adası, takımadaların en büyüğüdür. Adada, 20. yüzyılın başlarından beri Hazar Denizi’ndeki denizcileri Bakü’ye yönlendiren Boyuk Zira feneri bulunmaktadır. Şimdiye kadar adaya düzenli deniz seferleri yapılmasa da özel olarak kiralanan tekneler ile ulaşım sağlanabilmektedir.

Ada daha önce inşa edilmiş bina kalıntılarıyla kaplıdır ve kuzey kıyısında 20’den fazla eski gemi paslanmış şekilde durmaktadır. Ada, her iki dünya savaşında da bir savaş esiri kampı olarak kullanılmıştır ve o zamanlardan kalma küçük bir Sovyet donanma istasyonuna sahiptir. Bu binaların neredeyse tamamı yıkılmış ve bugün sadece molozlar kalmıştır. 

Nargin Adası’nın yakın bir zamanda eko-topluluk ve sürdürülebilir bir şekilde inşa edilmiş tatil köyüne dönüştürülmesine karar verilmiştir. Başkent Bakü’nün körfezinde yer alan Nargin Adası, büyüyen bir metropolden bir vapur yolculuğu uzaklıktadır ve ülkenin önemli bir tarihi dönemini temsil etmektedir. 

Nargin Adası, Bakü’nün hemen hemen her noktasından görülebilmektedir. Bakü Körfezi’nin bekçisi olarak nitelendirilen Nargin Adası, en yakın sahilden sadece 5 kilometre uzaklıkta yer almaktadır. Ada hakkında bazıları doğru, bazıları ise sadece spekülasyon olan birçok söylenti, efsane ve hikâye bulunmaktadır. Bu da adaya karşı olan merakı ve ilgiyi arttırmaktadır.

Karadan adaya en yakın nokta Bibi-Heybat bölgesinde yer almaktadır. Yaz aylarında açık denizde antrenmanlar yapılmakta ve yüzücüler bir tekne eşliğinde Nargin’e gidip geri dönmektedir. Bakü Körfezi’nin suları hem derin olması hem de petrol ürünleri ile kirlenmesi nedeniyle yüzmeye uygun değildir. Buna rağmen Nargin Adası çevresindeki su kuzeyden gelen akıntılardan dolayı oldukça temizdir. Yüzücüler için çekici olan kısım da genel olarak adanın güney kısmıdır. Adanın bu kısmında muhteşem plajlar yer almaktadır. Ayrıca rüzgardan mükemmel bir şekilde korunan adanın suları, her zaman berrak bir görünüme sahiptir.

Adada eski zamanlardan kalma kışla, kulüp ve kreş gibi çeşitli binalar savunma birlikleri tarafından tahrip edilmiştir. 2017 yılında işlevini yitiren adada sadece bir deniz feneri kalmıştır. Buna karşın Nargin Adası turistik cazibesini korumaktadır. 

Nargin Adası Hakkında İlgi Çekecek Detaylar

Nargin Adası’nı ziyaret edenler için görülmesi gereken birtakım ilgi çekici tarihi noktalar bulunmaktadır. Bunlardan ilki şüphesiz adanın işkence tarihine ışık tutan infaz duvarıdır. Yıkık bir bina içerisinde bulunan bu duvarda, savaş esirlerinin kurşuna dizilmesinden arta kalan mermi izlerini görmek mümkündür. 

Deniz Feneri, adanın en büyük cazibe merkezi olarak dikkat çekmektedir. Hapishane ise adadaki en büyük yıkıntıların olduğu yerde konumlanmaktadır. Savaş esirlerinin kapatıldığı bir yer olarak mahkumların duvarlara kazıdığı sözler ve yazılar halen görülebilmektedir. Nargin Adası’nın öne çıkan bir diğer yeri de gemi mezarlığıdır. Burada karaya vurmuş yaklaşık 20 gemi enkazı, paslanmaya yüz tutmuştur. Korku verici bir atmosfere sahip olsa da aynı zamanda oldukça dikkat çekici olan bu yer, Nargin Adası’nda görülmesi gereken bir diğer tarihi duraktır. Adaya ulaşım yalnızca özel kiralanan tekneler ile gerçekleşmektedir. Giriş için herhangi bir ücret ödenmesine gerek yoktur.