Azeri Dokuma Sanatına Yakından Bakış: Azerbaycan Halı Müzesi

Azerbaycan Halı Müzesi, başkent Bakü’de yer almaktadır. Azerbaycan’ın tarihi halı dokumacılığı hakkında ziyaretçilerine ayrıntılı bilgiler veren müze, bu özelliği ile kültürel bir değere sahiptir. Müzede, ülkenin dört bir yanından gelen tarihi ve farklı tasarımlara sahip binlerce halı sergilenmektedir. Dünyanın en büyük Azerbaycan halı koleksiyonuna sahip olan müzede sergilenenler arasında; 17. yüzyılda dokunan Ovchulug adlı muhteşem Tebriz halısı, bir Karabağ halısı olan Dragon ve 18. yüzyılda Khila köyünde dokunan Khila Afşan halısı yer almaktadır.

Azerbaycan Halı Müzesi’ndeki parçalar, dünyanın hemen hemen tüm kıtalarında 50’den fazla ülkede sergilenmiştir. Bugün müze, dünyanın dört bir yanından araştırmacıları ve sanatseverleri kendine çeken büyük bir bilim ve kültür merkezidir. Azerbaycan Halı Müzesi, sadece sergilere değil aynı zamanda UNESCO’nun desteğiyle atölye çalışmaları ve sempozyumlar gibi etkinliklere de ev sahipliği yapmaktadır. Bu etkinlikler ile antik halı dokuma sanatının korunması ve yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır. Ziyaretçilerine kapılarını 1967 yılında açan Azerbaycan Halı Müzesi, mimarisi halı şeklinde olan yeni ve lüks bir binaya taşınmıştır. Yeni Azerbaycan Halı Müzesi, Avusturyalı mimarlar Franz Janz ve Walter Mari tarafından tasarlanmıştır.

Azerbaycan Halı Müzesi’nin Kuruluşu

Geçmişte Azerbaycan Halı ve Uygulamalı Sanatlar Devlet Müzesi olarak bilinen Azerbaycan Halı Müzesi, adını Latif Kerimov’dan almıştır.

Dünyadaki en büyük Azerbaycan halı koleksiyonuna sahiptir. Müzenin kuruluşu 1967 yılına kadar uzanmaktadır.

Sovyet döneminde ve öncesinde Azerbaycan’da bulunan çeşitli halıların ve geleneksel dokumaların toplanması ve araştırılması sayesinde müzenin kuruluşuna yönelik ilk adımlar atılmıştır. Müzenin ilk sergisi 1972’de 19. yüzyıldan kalma Juma Camii’nde yapılmıştır. Müze, 1970’ler ve 1980’ler boyunca çeşitli halıları bünyesine katmaya devam etmiştir. 2014 yılında Neftçiler Caddesi’ndeki eski konumundan Bakü’nün sahil parkının yanında bulunan yeni bir binaya taşınmıştır.

Azerbaycan Halı Müzesi’nin Mimarisi ve Sergilenen Eserler 

Azerbaycan Halı Müzesi’nin mimarisi, görenleri kendine hayran bırakmaktadır. Avusturyalı mimarlar Franz Janz ve Walter Mari tarafından tasarlanan yapı, tam olarak sarılmış bir halı formundadır. Dış cephe mozaiklerle kaplanmış ve el dokuması bir halı imajı yaratılmıştır. Geniş bir arazide yer alan müze, girişin etrafına güzelce döşenmiş ve özenle hazırlanmış yemyeşil bahçelerle çevrilidir. Yürüyüş yolları, giriş basamakları bej mermerle kaplıdır. Zemin katta bir restorana bağlı açık verandaya sahiptir. Müzeyi bitişikteki parka bağlamak için bir çift köprü de tasarlanmıştır.

Azerbaycan Halı Müzesi 3 kattan oluşmaktadır. Müzenin birinci katında Azerbaycan halı dokumacılığının gelişimini simgeleyen eserler yer almaktadır. Ayrıca ziyaretçiler burada, kamıştan yapılan basit ve karmaşık formlardaki el dokuması halıları görebilmektedir. İkinci katta ise Azerbaycan halı dokuma okullarının farklı tekniklerle dokuduğu halılar sergilenmektedir. Azerbaycan halk sanatında bulunan Buta, ejderhalar, hayat ağacı, farklı haç stilleri ve İslami semboller gibi toplumsal motifler hakkında bilgiler gösterilmektedir. Üçüncü kat, çağdaş dönemin halı dokumacılığına ve sanatın 19, 20 ve 21. yüzyıllar boyunca nasıl geliştiğine odaklanmaktadır. Ünlü halı tasarımcısı ve müzenin kurulmasında rol oynayan Bilim İnsanı Latif Kerimov’un eserleri bu katta sergilenmekte ve büyük bir ilgi görmektedir. Burada ayrıca Susha Tarih Müzesi Ermeni birlikleri tarafından yağmalanmadan önce kurtarılan 600 halı da sergilenmektedir. Kısacası müze bugün havlı halıdan düz dokuma halılara, el emeği göz nuru dokuma ürünlerden tekstil, nakış ve metal işlerine kadar 10.000’den fazla esere ev sahipliği yapmaktadır.

Somut ve soyut kültürel mirasa büyük önem veren Azerbaycan Halı Müzesi, günümüzde farklı ülkelerden sanatçı ve bilim insanlarını bir araya getiren sergi, konferans, uluslararası sempozyum gibi çok sayıda etkinliğe ev sahipliği yapmaktadır. Bu işlevi dolayısıyla bir araştırma ve eğitim merkezi olarak da nitelendirilmektedir.

2010 yılında Azerbaycan halıları UNESCO tarafından “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Bir Başyapıtı” olarak ilan edilmiştir. Böylece bu kadim kültürün ortaya çıkardığı eşsiz zanaat koruma altına alınmıştır

Azerbaycan Halı Müzesi’nin Ziyaret Detayları

Azerbaycan Halı Müzesi, zengin bir eser ve halı koleksiyonuna sahiptir. Müze geleneksel halı dokuma sanatının geniş çaplı araştırmalarının ve küresel düzeyde yaygınlaştırılmasının merkezi olarak işlev gören, ülkenin en modern yapılarından biridir. Azerbaycan Halı Müzesi, hafta içi 10.00 ile 18.00 saatleri arasında hizmet vermektedir. Hafa sonu ise kapanış saati 20.00’ye kadar uzatılmaktadır. Azerbaycan kültürünü yakından tanımak için muhakkak ziyaret edilmesi önerilen müzeye girişler ise ücretsizdir.

Azerbaycan Halı Müzesi, özel gereksinimli bireylerin konforlu bir deneyim yaşamaları açısından pek çok olanağa sahiptir. Müzenin mimarisi tekerlekli sandalye kullanımı için gayet uygundur. Görme yetisi olmayan bireylere kabartmalı metinler ile eserlerin tarihi aktarılmaktadır. İşitme kaybı olan bireyler için ise işaret dili tercümeli sanal turlar düzenlenmektedir. Özel gereksinimli bireylerin hayatını kolaylaştıracak fonksiyonelliğe sahip olan müze, bu sayede takdir toplamaktadır.